Międzynarodowy Dzień Celiakii – poznaj chorobę
Celiakia, nazywana również chorobą trzewną, to przewlekła, autoimmunologiczna choroba, która towarzyszy człowiekowi przez całe życie. Szacuje się, że cierpi na nią 1 na 100 osób na całym świecie. Ma ona podłoże genetyczne i polega na nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego na gluten. Może prowadzić do uszkodzenia śluzówki jelitowej i powodować szereg różnorodnych objawów oraz powikłań zdrowotnych. Celiakia może ujawnić się w każdym wieku, przy czym kobiety chorują na nią dwukrotnie częściej niż mężczyźni.
Czym jest gluten?
Gluten to białka roślinne występujące w ziarnach zbóż, tj. pszenica, jęczmień i żyto. Jest często stosowany w różnych produktach spożywczych oraz gotowych potrawach. Posiada właściwości wiążące wodę, emulgujące, stabilizujące, jest nośnikiem smaków i aromatów oraz nadaje wypiekom sprężystości oraz puszystości. Zboża naturalnie zawierające gluten to:
pszenica wraz z jej odmianami – tj. orkisz, samopsza, płaskurka są głównym źródłem glutenu. Czyli bogate w gluten są: mąka pszenna, płatki pszenne, kasza manna, kasza kuskus, kasza bulgur, musli, kaszki błyskawiczne zbożowe oraz mleczno-zbożowe, bułka tarta.
żyto – produkty z żyta, takie jak mąka żytnia, płatki żytnie i makaron żytni są również bogatym źródłem glutenu.
jęczmień – mąka jęczmienna, płatki jęczmienne oraz różne odmiany kasz jęczmiennych (takie jak pęczak, mazurska, perłowa) zawierają gluten.
owies niecertyfikowany – owies jest naturalnie wolny od glutenu. Jednak niecertyfikowany często może być zanieczyszczony glutenem podczas procesu produkcyjnego, czyli produkty tj. mąka owsiana, płatki owsiane oraz kasza owsiana mogą zawierać gluten.
gotowe produkty – wiele gotowych produktów spożywczych zawiera gluten jako składnik dodany lub mogą być zanieczyszczone glutenem. Należą do nich pierogi, kopytka, naleśniki, ciasta cukiernicze, proszek do pieczenia, panierki do mięs i ryb, napoje z dodatkiem słodu jęczmiennego oraz kawa zbożowa.
Objawy i powikłania celiakii
Najczęstsze objawy celiakii są zazwyczaj różnorodne i niespecyficzne, co może sprawić trudności w jej diagnozie. Nietolerancja glutenu może manifestować się na różne sposoby, obejmując:
- Problemy jelitowe – biegunka, wzdęcia, zaparcia, które mogą być uciążliwe i powtarzające się.
- Objawy kostno-stawowe – zapalenie stawów i bóle mięśni, które mogą prowadzić do dyskomfortu i ograniczenia ruchu.
- Problemy skórne – wypryski, pokrzywka i choroba Dühringa, które mogą być uciążliwe i wpływać na wygląd oraz samopoczucie.
- Objawy neurologiczno-psychiatryczne – ataksja, padaczka i depresja, które mogą wpływać na funkcjonowanie i jakość życia.
- Problemy endokrynologiczne – w tym cukrzyca, choroba Hashimoto i choroba Addisona, które mogą prowadzić do zaburzeń metabolicznych i hormonalnych.
- Zaburzenia ginekologiczne – takie jak niepłodność, poronienia i nieregularne miesiączkowanie, które mogą prowadzić do trudności w planowaniu rodziny i problemów zdrowotnych.
Diagnoza lub wykluczenie celiakii lub nietolerancji glutenu wymaga konsultacji lekarskiej oraz przeprowadzenia odpowiednich badań diagnostycznych – genetycznych, serologicznych na obecność przeciwciał oraz biopsji jelita cienkiego.
Nietolerancja glutenu czy celiakia – jak rozpoznać?
Nietolerancję glutenu oraz celiakię mogą wywoływać podobne objawy, co sprawia, że dokładna diagnoza może być wyzwaniem. Jednak istnieją istotne różnice między nimi, które mogą pomóc w odróżnieniu obu schorzeń.
W przypadku celiakii choroba nie ogranicza się jedynie do jelit, ale dotyka cały organizm. Po spożyciu glutenu dochodzi do stanu zapalnego, który prowadzi do uszkodzenia wewnętrznej wyściółki jelita cienkiego. Rozwój tej choroby zależy od złożonej interakcji między czynnikami genetycznymi, immunologicznymi oraz środowiskowymi.
Natomiast nietolerancja glutenu, nazywana również nadwrażliwością lub alergią na gluten, charakteryzuje się natychmiastową lub opóźnioną reakcją uczuleniową na gluten, ale nie powoduje uszkodzenia wyściółki jelita. Oznacza to, że mimo wystąpienia objawów nie dochodzi do zmian patologicznych w strukturze jelita. W obu przypadkach, w razie wystąpienia podejrzanych objawów, ważne jest jak najszybsze skonsultowanie się z lekarzem w celu rozpoczęcia odpowiedniej diagnostyki w celu rozróżnienia schorzenia i rozpoczęcia leczenia.
Jakie produkty wybierać w przypadku celiakii?
W diecie osób z nietolerancją glutenu lub celiakią konieczne jest wykluczenie produktów zawierających gluten, aby zapobiec zaostrzenia choroby i silnych dolegliwości. Ważne jest świadome czytanie etykiet produktów spożywczych oraz wybór certyfikowanych alternatyw bezglutenowych. Aby ustrzec się przed kupowaniem zanieczyszczonych produktów, wybieraj produkty z oznaczeniem Europejskiego Systemu Licencyjnego (ESL) w postaci przekreślonego kłosa. Jest to gwarancja jakości i czystości żywności bezglutenowej.
Jaką dietę wybrać przy celiakii?
W przypadku celiakii dietę bezglutenową należy włączyć niezwłocznie po rozpoznaniu choroby i przestrzegać ją rygorystycznie przez całe życie. Dieta bezglutenowa powinna opierać się na produktach naturalnie niezawierających glutenu, czyli:
- zbożach naturalnie bezglutenowych: amarantus, komosa ryżowa (quinoa), gryka, kukurydza, proso, sorgo, ryż, owies certyfikowany
- kaszach ze zbóż bezglutenowych tj. kasza gryczana, kasza jaglana, certyfikowana kasza owsiana,
- roślinach strączkowych,
- mięsie i rybach,
- jajach i produktów mlecznych,
- owocach i warzywach.
W przypadkach zaawansowanej celiakii, gdy dochodzi do poważnego uszkodzenia kosmków jelitowych, często konieczne jest wprowadzenie diety bezlaktozowej. Wynika to z możliwych uszkodzeń kosmków jelitowych, które produkują laktazę, czyli enzym trawiący laktozę. Dodatkowo, w ciężkich przypadkach choroby, zaleca się suplementację diety kwasem foliowym, witaminą K, witaminą B12 oraz żelazem. Niektórzy pacjenci przyjmują również leki, które pomagają w lepszym wchłanianiu wody i elektrolitów przez organizm.
Jeśli masz nietolerancję glutenu oraz laktozy i chciałbyś zadbać o swoją dietę w naszej ofercie znajdziesz dietę Gluten Lactose Free, która jest w pełni zbilansowana i zapewnia odpowiednią podaż składników odżywczych. Nie jest wskazana dla osób chorujących na celiakię, ze względu na możliwość zanieczyszczeń krzyżowych podczas powstawania posiłków i istnieje niewielkie prawdopodobieństwo pojawienia się śladowych ilości glutenu.
